Kan jy ‘n powere Beleggingsadviseur dagvaar? Dit hang af…

“I always advise people never to give advice” (P. G. Wodehouse)

Die name “Steinhoff” en “Sharemax” is genoeg om vir enige belegger koue rillings te gee. So ook dié van verskeie ander korporatiewe ineenstortings wat die afgelope tyd plaaslike sowel as buitelandse beleggers geteister het.

Bo en behalwe die bekende mislukkings was die afgelope paar jare ‘n moelike tyd vir beleggers oor die algemeen. Indien jou kosbare neseier dalk ook onlangs in die spervuur was, mag jy dalk wonder of dit moontlik is om jou finansiële adviseur te dagvaar omdat hy vir jou slegte advies gegee het.

Die kort antwoord, soos dit blyk uit ‘n aantal onlangse hofsake, is “Dit hang alles af …”.

Die eerste saak: ‘n Suksesvolle eis van R2.5 miljoen

• ‘n Weduwee was omvergegooi deur haar man se afsterwe. Sy was ook nie vertroud met finansiële produkte nie. Na aanleiding van advies van haar vertroude finansiële adviseur, ‘n gemagtigde Finansiële Diensteverskaffer (FDV), het sy R2 miljoen in Sharemax belê.
• Sy het dit duidelik gemaak dat sy ‘n veilige, lae risiko belegging benodig het en “dat sy dit nie kon bekostig om selfs twee sent te verloor nie, aangesien die geld vir haar seun se opvoeding geoormerk was.”
• Die adviseur het nie enige ander beleggingsprodukte aan haar verduidelik nie. Hy het dit beklemtoon dat hierdie belegging “so goed [was] dat hy nie eers ander finansiële instrumente en/of beleggings aan haar wou voorstel nie.”
• Sharemax het natuurlik in duie gestort. Die belegger het die adviseur hierna gedagvaar vir haar belegging plus rente daarop. Teen die tyd dat hierdie saak deur die Hooggeregshof en op appèl deur die Hoogste Hof van Appèl aangehoor is, het hierdie bedrag tot bykans R2.5 miljoen gegroei.
• Die Hof het beslis dat die adviseur aanspreeklik was op gronde daarvan dat hy nalatig “en selfs oneerlik” opgetree het. Hy het “versuim om die vaardigheid, sorg en ywer uit te oefen wat ‘n mens van ‘n Finansiële Diensteverskaffer kan verwag.”

Die tweede saak: ‘n Onsuksesvolle eis van R11 miljoen

• ‘n Paartjie uit die Verenigde Koninkryk was tydelik in Suid-Afrika. Hulle het by ‘n plaaslike finansiële adviseur raad verkry oor die beste manier om van hul “ekstra geld” te belê.
• Hulle het uiteindelik 565,000 Britse Pond en R700,000 (ongeveer R11 miljoen in totaal) in beleggingsprodukte van beleggingsmaatskappye in die Verenigde Koninkryk belê. Die maatskappye het misluk, en die beleggings het uiteindelik geen waarde gehad nie.
• Die beleggers dagvaar die adviseur vir skadevergoeding van R11 miljoen. Hulle was aanvanklik suksesvol in die Hooggeregshof, maar hul eis is op appèl deur die Appèlhof van die hand gewys.
• Volgens die Hof het die beleggers nie daarin geslaag om voldoende getuienis aan te bied om “aan te dui wat ‘n redelik vaardige finansiële diensteverskaffer sal weet oor produkte in die mark nie; watter omsigtigheidstappe geneem sou word voordat ‘n voorlegging aan ‘n voornemende kliënt gemaak word nie; en watter inligtingsbronne hulle sou raadpleeg nie.” Hulle kon nie daarin slaag om te bewys dat die adviseur nalatig was deur “beleggings aan te beveel waaroor hy nie voldoende kennis gehad het nie, en dus advies gegee het wat wesenlik verskil het van die advies wat ‘n redelik bevoegde adviseur sou gee nie”. (Eie beklemtoning).
• Die eindresultaat – die beleggers het hul eis van R11 miljoen verloor en ‘n (ongetwyfeld aansienlike) rekening vir regskoste in die gesig gestaar.

Die derde saak 3: ‘n Onsuksesvolle eis van R5 miljoen

Ons kyk nou na ‘n Hooggeregshof saak vir leiding oor die reeks faktore wat ‘n hof waarskynlik in ag sal neem wanneer daar oor aanspreeklikheid beslis moet word –

• Hierdie saak het ook gehandel oor ‘n Sharemax belegging. Die bedrag ter sprake was R5 miljoen.
• Die verskil hier was dat dit aan die lig gekom het dat die belegger ‘n vaardige en welgestelde besigheidsman was wat sy eie aandele-portefeulje bestuur het. Hy het die risiko’s verstaan en die belegging “met oop oë” gemaak nadat hy onafhanklike advies ingewin het.
• Die eis is van die hand gewys.

Die gevolgtrekking en raad vir beleggers

Kom ons begin met hierdie gedagte – tensy jy ten volle gekwalifiseer is om jou eie beleggingsbesluite te maak, is dit vanselfsprekend dat jy hulp van ‘n finansiële adviseur moet verkry. ‘n Opgeleide en gesertifiseerde professionele adviseur bring kundigheid en vaardighede van insig, kennis en objektiwiteit waaroor jy nie self beskik nie.

Maak net seker dat jou gekose adviseur die regte adviseur vir jou is, en dat hy/sy beide bevoeg en betroubaar is. Die eerste stap is om hier vas te stel of jou adviseur deur die Gedragsowerheid vir die Finansiële Sektor gemagtig is.

Indien die ergste egter gebeur voel jy dalk dat jou finansiële adviseur jou in die steek gelaat het, en dat hy jou daarvoor moet vergoed. Die belangrike punte om hier te onthou, is dat om met ‘n eis te slaag, jy sal moet bewys dat jy ‘n verlies gely het as gevolg daarvan dat jy jou adviseur se nalatige advies gevolg het.

Die groot vraag is natuurlik – hoe word daardie noodsaaklike element van nalatigheid bewys? Dit sal nooit maklik wees nie, en elke saak moet op sy eie meriete oorweeg word. Die Appèlhof (in die saak van R11 miljoen hierbo) se beslissing is hier behulpsaam. Die Hof het bepaal dat ‘n adviseur se regspligte in die FAIS Wet (Wet op Finansiële Advies- en Tussengangerdienste) en in die relevante Gedragskodes uiteengesit word. ‘n Goeie beginpunt is dus om te begin deur ‘n oortreding van die  volgende bepaling in die Algemene Gedragskode te bewys: “’n gemagtigde finansiële adviseur ‘moet te alle tye finansiële dienste eerlik, billik en met die nodige vaardigheid, sorg en noulettendheid aanbied in die belang van kliënte en die integriteit van die finansiële dienstebedryf.”

Die FAIS Ombud is ook ‘n opsie

Dit mag dalk nie vir jou nodig wees om die hof te nader om jou verliese te verhaal nie. Die “FAIS Ombud” (Ombudsman vir Finansiële Diensteverskaffers) is by magte om klagtes teen FDVs aan te hoor en te besleg. Die Ombud kan “billike vergoeding vir die finansiële nadeel of skade gely” toeken, solank die bedrag nie meer as die jurisdiksionele beperking van R800,000 is nie. Vergoedingsbevele is reeds in ten minste twee Sharemax klagtes toegestaan, hoewel daar ook baie meer van die hand gewys is.

Vra jou prokureur watter opsie vir jou die beste is.

En laastens, raad vir finansiële adviseurs

Maak seker dat jou dokumentasie jou soveel as moontlik teen aanspreeklikheid beskerm. Maak ook seker dat jy versekering in plek het vir ingeval jy gedagvaar word. (In die R2.5 miljoen saak hierbo, is die versekeraars beveel om die adviseur teen die eis te vrywaar.) Maak veral seker dat jy streng aan al die FAIS voorskrifte en Kodes voldoen.

(Inhoud verskaf deur LawDotNews ©)

Vir meer inligting, kontak Zane Meyer (Faure & Faure Ing. Direkteur en Belastingkenner)